Góc giải đáp thắc mắc: Tiền mặt liệu có còn là vua?

Trong thời đại công nghệ số và sự phát triển không ngừng của các hình thức thanh toán điện tử, câu hỏi “Tiền mặt liệu có còn là vua?” đang trở nên ngày càng cấp bách và được quan tâm rộng rãi. Tiền mặt từ lâu đã được xem là biểu tượng của sự chắc chắn, tính thanh khoản cao và sự tiện lợi trong giao dịch hàng ngày. Tuy nhiên, với sự bùng nổ của các phương tiện thanh toán số như thẻ tín dụng, ví điện tử, và gần đây là tiền điện tử, vai trò của tiền mặt đang dần thay đổi. Hãy cùng Đầu tư World khám phá và đánh giá lại vị thế của tiền mặt trong bối cảnh kinh tế hiện nay và tương lai, để xem liệu nó có thực sự giữ vững ngôi vị “vua” trong thế giới tài chính hay không.

Tiền mặt – không thể thiếu trong cuộc sống

Thế giới đang chứng kiến sự phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ của xu hướng “cashless” (phi tiền mặt). Các quốc gia tiên phong trong việc số hóa tiền mặt như Trung Quốc và Hàn Quốc đã có những bước tiến đáng kể trong vài năm trở lại đây. Tại Trung Quốc, vào năm 2018, giá trị của các giao dịch không dùng tiền mặt (bao gồm cả thẻ tín dụng, thẻ ghi nợ, giá trị lưu trữ, chuyển khoản và séc) đã đạt tới con số 3,8 triệu tỷ CNY. Tại Hàn Quốc, cùng thời điểm, giao dịch tiền mặt chỉ chiếm 20% tổng giao dịch của người dân, minh chứng cho sự chuyển đổi mạnh mẽ sang các hình thức thanh toán hiện đại.

Tại Việt Nam, xu hướng cashless cũng đang dần trở nên phổ biến, đặc biệt sau đại dịch COVID-19. Theo Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, nhu cầu sử dụng các hình thức thanh toán không tiền mặt đã tăng 77,2% về số lượng và 29,8% về giá trị trong sáu tháng đầu năm 2022. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn nằm trong top 10 quốc gia có tỷ lệ giao dịch tiền mặt cao nhất trên thế giới, khi có tới 69% dân số chưa có tài khoản ngân hàng.

Điều này phần nào dễ hiểu khi các giao dịch không dùng tiền mặt hiện đang tập trung chủ yếu ở khu vực thành thị. Trong khi đó, tại các vùng nông thôn, 90% giao dịch vẫn sử dụng tiền mặt do thiếu sự đầu tư vào cơ sở hạ tầng, ATM và các máy chấp nhận giao dịch thẻ.

Từ góc nhìn chủ quan, phần lớn người dùng tin tưởng vào các phương thức thanh toán cashless là giới trẻ như Gen Z và Millennials – thế hệ sinh ra và lớn lên trong môi trường số hóa. Ngược lại, sự thiếu phổ cập công nghệ và những lo ngại về an toàn khi thanh toán qua ngân hàng hay ví điện tử khiến những thế hệ lớn tuổi hơn khó bắt nhịp với thời đại mới.

Thêm vào đó, với bản tính tiết kiệm và sự linh hoạt trong việc sử dụng, tiền mặt vẫn giữ được vị thế nhất định trong tâm lý của người Việt, đặc biệt trong bối cảnh kinh tế có nhiều biến động. Việc giao dịch bằng tiền mặt mang lại khả năng thanh khoản nhanh và giúp họ kiểm soát chi tiêu tốt hơn, đặc biệt khi sự biến động của nền kinh tế khiến cho việc giữ tiền mặt trở thành một lựa chọn an toàn hơn.

Như vậy, trong bối cảnh xu hướng cashless đang ngày càng phát triển và lan rộng, câu hỏi liệu tiền mặt có còn giữ ngôi vị “vua” hay không vẫn là một chủ đề nóng bỏng. Các yếu tố về văn hóa, thói quen tiêu dùng và sự phát triển của công nghệ sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tương lai của tiền mặt và các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt.

“Những điểm yếu” của tiền mặt

Đến đây, cộng đồng hẳn đã có đáp án cho câu hỏi mà chúng tôi đặt ra từ đầu bài. Dù tiền mặt có thể đã mất dần vị thế ở nhiều thị trường khác, tại Việt Nam, nếu không phải là vua thì tiền mặt vẫn giữ một vị trí rất cao trong hệ thống “hoàng thân quốc thích”.

Tiền mặt, tương tự như gia vị trong món ăn, không thể thiếu. Nếu biết cách nêm nếm và điều chỉnh lượng tiền mặt phù hợp, cộng đồng có thể tạo ra một “món” đầu tư hoặc khoản tiền dự trữ vừa đủ, không chỉ tích trữ giá trị cho nhà đầu tư mà còn giúp giảm thiểu tác động từ biến động thị trường.

Ngược lại, việc nắm giữ quá nhiều tiền mặt giống như việc nêm quá nhiều muối vào món ăn, sẽ làm giảm sức hấp dẫn. Mặc dù vai trò quan trọng của tiền mặt không thể phủ nhận, nhưng tài sản này cũng mang lại một số tác dụng phụ nhất định:

• Dễ bị ảnh hưởng bởi lạm phát: Lạm phát sẽ làm giảm sức mua của tiền mặt, từ đó giảm hiệu quả của nó so với các hình thức đầu tư khác. Tiền mặt dần mất giá trị, buộc cộng đồng phải chi tiêu nhiều hơn trong tương lai.

Ví dụ, nếu cộng đồng tích lũy 1,000 đồng hôm nay, với tỷ lệ lạm phát 4%/năm, sau 1 năm, 1,000 đồng đó chỉ còn có giá trị tương đương 960 đồng. Đó là lý do vì sao 1,000 đồng có thể mua được ổ bánh mì pate nhiều năm trước, nhưng hiện tại chỉ có thể mua được nửa chiếc bánh mì không.

• Mất cơ hội chi phí: Trong khi cộng đồng nỗ lực kiếm tiền, số tiền mặt tích lũy mỗi ngày lại không sinh lời. Việc để quá nhiều tiền mặt nằm yên một chỗ khiến chúng ta mất cơ hội tạo ra lợi nhuận nếu số tiền đó được đầu tư vào các loại hình tài sản khác một cách hợp lý.

Hướng dẫn sử dụng tiền mặt đúng cách

Trong một thị trường đầy biến động, cộng đồng cần có chiến lược quản lý nguồn tiền mặt sao cho vừa tối ưu được khả năng sinh lợi vừa đảm bảo sức khỏe tài chính cá nhân ở hiện tại và tương lai. Dưới đây là một số hướng dẫn cơ bản:

Quản lý chi tiêu hàng ngày

Tiền mặt có thể được tích lũy và quản lý dưới dạng quỹ dự trữ cá nhân, chẳng hạn như quỹ tiết kiệm hoặc quỹ khẩn cấp. Những quỹ này có vai trò quan trọng trong việc:

• Đảm bảo chi phí phát sinh hàng tháng.
• Đảm bảo khả năng chi trả cho những hóa đơn lớn ngoài kế hoạch.
• Trở thành khoản thu nhập thay thế khi tài chính bấp bênh.

Cộng đồng có thể cân nhắc tích lũy từ 3 đến 12 tháng chi phí sinh hoạt cơ bản. Mức tích lũy cụ thể phụ thuộc vào khả năng tài chính, nhu cầu và mức sống của mỗi người, nhưng con số trung bình mà cộng đồng có thể cân nhắc là khoảng 6 tháng.

Đầu tư trong thời kỳ biến động

Trong giai đoạn “hồi sức” sau đại dịch COVID-19 và khi thị trường tài chính vẫn còn nhiều biến động, tiền mặt sẽ giúp nhà đầu tư đề phòng các rủi ro và đảm bảo chất lượng cuộc sống mong muốn, ngay cả khi kinh tế chuyển biến xấu mà không cần bán tháo danh mục tài sản khác.

Lượng tiền mặt nên được định mức dựa trên khẩu vị rủi ro, tình trạng và chiến lược đầu tư của mỗi người. Một tỷ lệ được khuyến nghị là ít nhất 5% tổng các danh mục đầu tư. Trong thời kỳ khủng hoảng, tỷ lệ này có thể tăng lên 10-20% để tận dụng các cơ hội mua bán và đầu tư, tối ưu hóa hiệu suất sinh lợi khi thị trường đang giảm mạnh, đồng thời vẫn có thể dự trữ chi phí phòng ngừa rủi ro.

Lợi ích và rủi ro của việc giữ tiền mặt

Mặc dù việc giữ một lượng tiền mặt hợp lý mang lại nhiều lợi ích, nhưng giữ quá nhiều tiền mặt cũng có những hạn chế và rủi ro, bao gồm:

• Ảnh hưởng của lạm phát: Lạm phát làm giảm sức mua của tiền mặt, khiến nó mất giá trị theo thời gian. Ví dụ, nếu tích lũy 1,000 đồng hôm nay, với tỷ lệ lạm phát 4%/năm, sau 1 năm, giá trị thực của 1,000 đồng đó chỉ còn tương đương 960 đồng. Điều này giải thích tại sao số tiền có thể mua được ổ bánh mì pate nhiều năm trước, nhưng hiện tại chỉ có thể mua được nửa chiếc bánh mì không.
• Mất cơ hội chi phí: Trong khi cộng đồng nỗ lực kiếm tiền, số tiền mặt tích lũy mỗi ngày lại không sinh lời. Để quá nhiều tiền mặt nằm yên một chỗ khiến chúng ta mất cơ hội tạo ra lợi nhuận nếu số tiền đó được đầu tư vào các loại hình tài sản khác một cách hợp lý.

Tiền mặt đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự ổn định tài chính cá nhân, nhưng cần phải được quản lý một cách khôn ngoan. Cộng đồng cần cân nhắc kỹ lưỡng về tỷ lệ tiền mặt hợp lý trong các danh mục đầu tư, đảm bảo vừa có khả năng sinh lợi vừa giảm thiểu rủi ro, và duy trì một cuộc sống tài chính khỏe mạnh trong mọi hoàn cảnh.

About The Author